Кәзкәй

Авылга XVII йөздә нигез салына. Революциягә кадәрге чыганакларда Кадыкеево, Кадыпеево исемнәре белән билгеле.

XVIII йөздә – XIX йөзнең беренче яртысында халкы асаба башкортлар һәм типтәрләр катлауларына керә. Бу чорда халкының төп шөгыле – игенчелек, терлекчелек, һөнәрчелек, печән әзерләү пунктларында көнлекле һәм Агыйдел елгасы буендагы пристаньнарында эшли.

XX йөз башында мәчет (1844 елдан мәгълүм), мәктәп эшли.

Авыл җәмәгатенең имана җире 2970 дисәтинә тәшкил итә.

1920 елга кадәр Уфа губернасының Минзәлә өязе Актаныш волостена керә. 1920 елдан ТАССРның Минзәлә кантонында. 1930 елның 10 августыннан – Актаныш, 1963 елның 1 февраленнән – Минзәлә, 1965 елның 12 гыйнварыннан Актаныш районында.

Хәзер Кәзкәй авыл җирлеге үзәге.

1929 елда авылда “Яңа тормыш” колхоз оештырыла, 1955 елдан – “Изаил” колхозы. 1958 елда аның составына Тыңламас авылы керә. Соңрак “Изил” колхозы “Үзәк” колхозы составында (Актаныш авылы). 1966 – 2002 елларда Ленин исемендәге колхоз. 2003 – 2005 елларда Ленин исемендәге авыл хуҗалыгы җитештерү кооперативы, соңрак – “Аеш”.

Халкы күбесенчә “Агрофирма “Актаныш” җаваплылыгы чикләнгән җәмгыятьтә эшли, кырчылык, сөт терлекчелеге белән шөгыльләнә.

1929 елда мәктәп ачыла, 2000 елда – урта (бина 1989 елда төзелә), 2000 елдан – тулы булмаган урта, 2010 елдан – башлангыч мәктәп була.

2007 елдан авылда Советлар Союзы Герое Х.З.Заманов исемендәге кадет интернат-мәктәбе эшли.

Авылда мәдәният йорты (бина 1975 елда төзелә), балалар бакчасы, китапханә, фельдшер-акушерлык пункты, мәчет бар (1998 елдан).

М.Ә.Әмирханов (1933 елда туган) – язучы, ТАССРның атказанган мәдәният хезмәткәре;

К.М.Малов (1933 – 2003 ) – математик, физика-математика фәннәре докторы, ТРның Дәүләт бүләге лауреаты;

Г.Ф.Сафиуллина (1966 елда туган) – биолог, авыл хуҗалыгы фәннәре кандидаты, ТРның Дәүләт бүләге лауреаты.

1795 елда – 80 ир заты;
1884 елда – 839,
1897 елда – 818,
1908 елда – 828,
1920 елда – 951,
1926 елда – 855,
1949 елда – 577,
1958 елда – 463,
1970 елда – 585,
1979 елда – 475,
1989 елда – 351,
2002 елда – 335,
2010 елда – 304,
2015 елда – 285 кеше (татарлар).