50 гә якын төре билгеле; нигездә, Төньяк Америкада, берничә төре Европа, Азия һәм Африкада таралган.

ТР территориясендә бер төре – София торна кузгалагы (D. sophia) бар, республиканың бөтен территориясендә очрый. Буш, яткын җирләрдә, чүплекләрдә, юл буйларында үсә.

25-100 см биеклектәге берьеллык үсемлек. Тамыры нәзек, орчыксыман. Сабагы туры, нык төкчәле. Яфраклары чиратлашкан, икешәр, өчәр каурыйсыман. Үсемлек соры-яшел төстә, тармаклы төкчәләр белән капланган. Чәчәкләре вак, аксыл-сары. Җимеше – көрән төстәге бик күп вак орлыклы кузакчык. Май-августта чәчәк ата. Җимешләре июнь-сентябрьдә өлгерә. Орлыктан үрчи (бер үсемлек 800 меңгә кадәр орлык бирә), орлыклары туфракта 4-5 ел шыту сәләтен югалтмый.

Орлыгында гликозид, май бар.

Халык медицинасында үлән төнәтмәсен эч йомшарту һәм бәвел кудыру чарасы буларак кулланалар.

Торна кузгалагы орлыгы тәмләткеч сыйфатында файдаланыла.

Татарлар турында

Әмирхан Фатих
Урманче Бакый
Казан татарлары
Тукай Габдулла