922 елда ислам Идел буе Болгар дәүләтендә беренче тапкыр хәзерге Россия территориясендә рәсми дәүләт дине статусын ала, бу илнең бик күп халыклары өчен цивилизацияон сайлауны алдан билгели, аны Россия халыклары өчен традицион диннәрнең берсе итә. Фәнни историографиядә Идел-Кама болгарларының исламны кабул итү темасы берничә тапкыр күтәрелүгә карамастан, аның тарихи алшартларын, сайлау сәбәпләрен, барышын һәм цивилизацион нәтиҗәләрен комплекслы өйрәнү күбесенчә беренче тапкыр гамәлгә ашырыла һәм актуаль рәвештә була.

Авторлар тарафыннан әлеге тематика буенча фәнни әдәбиятта билгеле булган белемнәрне, беренче чиратта, хәзерге галимнәр хезмәтләрен, язма чыганакларны (аларның күпчелеген үз вакытында Б.Л.Хәмидуллин шәрехләп бастыра) һәм археология материалларын куллануны, тарихилык һәм фәнни объективлык принципларында һәм методларында системалаштыру нигезендә, исламны сайлау һәм кабул итүнең ничек узуы, Идел-болгар социумына аның ничек тәэсир итүе эзлекле күрсәтелә.

Авторлар Идел буе болгарларының исламны сайлавы һәм кабул итүе тарихи бәйләнешле, объектив һәм рациональ була дигән нәтиҗәгә киләләр, 922 ел вакыйгалары исламлаштыруның башы түгел, ә нәтиҗәсе була, ул бер яктан – уникаль, икенче яктан универсаль гомуми мөселман урта гасырлар цивилизациясенең бер өлеше булган Идел-болгар цивилизациясе барлыкка килүгә китерә.

Сылтама ясау өчен: Белов С.Г., Хамидуллин Б.Л. Год 922-й: официальное принятие ислама волжскими болгарами и его историческое значение // Научный Татарстан. 2023. №1. С.5–21.

Мәкаләне йөкләп алу

Автор турында: Сергей Геннадьевич Белов, өлкән фәнни хезмәткәр, РФАнең Казан гыйльми үзәге, e-mail: sgb‑79@mail.ru;

Булат Лирон улы Хәмидуллин, тарих фәннәре кандидаты, Татарстан Фәннәр академиясе Татар энциклопедиясе һәм төбәкне өйрәнү институтының Татар диаспорасын өйрәнү үзәге җитәкчесе, e-mail: bulat.antat@mail.ru

Кызык бит!

Батырша
Минһаҗев Садри Минһаҗ улы
Император Екатерина II фәрманы
Видеогалерея