Эзмә

Казан ханлыгы чорыннан мәгълүм. Революциягә кадәрге чыганакларда шулай ук Сүнәр инеше буендагы авыл, Деревня по Речке Сунер, Изма-Сунер исемнәре белән дә искә алына.

XVIII йөздә – XIX йөзнең беренче яртысында халкы дәүләт крестьяннары катлавына керә. Бу чорда халкының төп шөгыльләре – игенчелек һәм терлекчелек.

XX йөз башында авылда мәчет, мәктәп, 3 вак-төякләр кибете эшли. Авыл җәмәгатенең имана җире 806,8 дисәтинә тәшкил итә.

1920 елга кадәр авыл Казан губернасының Мамадыш өязе Бөкмеш волостена керә.

1920 елдан – ТАССРның Мамадыш кантонында. 1930 елның 10 августыннан – Саба, 1944 елның 19 февраленнән – Чүриле, 1956 елның 14 маеннан – Саба районында.

Хәзер – Эзмә авыл җирлеге үзәге.

1929 елда «Игенче» колхозы оештырыла (беренче рәисе – Б.Галиев). 1957 елдан авылда – Молотов исем. (авылда үзәк утар урнаша; хуҗалыкка шулай ук Иләбәр, Пүкәл, Өтернәс авыллары керә), 1960 елдан – Киров исем. (үзәк утары – Олыяз авылы) колхозлар, 1994 елдан – «Игенче» күмәк предприятиесе (авылда үзәк утар урнаша), 2003 елдан – шул ук исемдәге крестьян-фермер хуҗалыгы, 2005 елдан – «Әскәров И.Э.» крестьян-фермер хуҗалыгы, 2006 елдан «Алтын Саба-М» җаваплылыгы чикләнгән җәмгыяте һәм 2016 елдан «Игенче» җаваплылыгы чикләнгән җәмгыяте эшли.

Халкы башлыча үсемлекчелек һәм терлекчелек белән шөгыльләнә.

1924 елда башлангыч мәктәп ачыла (1934 елда бинасы төзелә), 1940 елда – җидееллык, 1941 елда – башлангыч, 1945 елда – җидееллык, 1959 елда – сигезьеллык, 1978 елда урта мәктәп (1984 елда яңа бина төзелә) итеп үзгәртелә.

Авылда «Саф чишмә» балалар бакчасы (1990 елдан), мәдәният йорты (1967 һәм 2013 елларда яңа биналар төзелә), фельдшер-акушерлык пункты, мәчет (2007 елдан), төзекләндерелгән «Иҗат» һәм «Усман» чишмәләре бар.

Мәдәният йорты каршында «Моң» театры эшли (1988 елдан, 1993 елдан – халык театры, нигезләүчесе – Н.Ф.Тимергалиев).

Авыл янында археология истәлекләре – Эзмә авыллыгы (гомумболгар ядкәре), Эзмә каберлеге (авыл зиратында XIV йөзнең беренче яртысына – XVI йөзнең беренче яртысына караган 4 кабер ташы сакланган) табыла.

1782 елда – 87 ир-ат;
1859 елда – 280,
1897 елда – 612,
1908 елда – 699,
1920 елда – 688,
1926 елда – 749,
1938 елда – 714,
1949 елда – 520,
1970 елда – 397,
1979 елда – 362,
1989 елда – 342,
2002 елда – 335,
2010 елда – 316,
2020 елда – 341 кеше (татарлар – 99,5%).