Чаллы шәһәре тарихы музее

1972 елның 2 нче апрелендә оештырыла, ТАССР Дәүләт музее филиалы буларак 1973 елның 6 маенда ачыла; 2003 елдан мөстәкыйль музей; 2006 елдан ТР Мәдәният министрлыгы карамагында, 2010 елдан муниципаль музей.

Экспозиция мәйданы — 240 м², коллекцияләрендә 40 меңнән артык саклау берәмлеге исәпләнә. Музей структурасында — архив, китапханә, күргәзмәләр залы.

Экспозиция системалы рәвештә борынгы заманнардан алып төбәк тарихын һәм XIX йөз ахырыннан шәһәр үсеше тарихын чагылдыра. Экспозициягә археология, этнография, халык гамәли-бизәлеш сәнгате предметлары, фото һәм документаль материаллар куелган. Экспонатлар арасында — рус һәм татар халыкларының көнкүрешен яктырткан ХХ йөз башы шәһәр фоторәсемнәре, сәүдәгәрләрнең көнкүреш кирәк-яраклары, интерьер комплекслары интерьерлары. 1917 елдан соңгы шәһәр тарихына багышланган бүлектә экспозициягә Октябрь революциясе, Гражданнар сугышы, 1930 еллардагы күмәкләштерү чорларындагы фотоматериаллар куелган. Экспозициянең бер өлеше Бөек Ватан сугышы елларындагы шәһәр тормышын ачып бирә: сугышта катнашучыларның һәм тыл хезмәтчәннәренең шәхси әйберләре, сугыш кирәк-яраклары, сугышчыларның «Үлем үзәнендә» (Новгород өлкәсендә 2 нче Удар армия алып барган сугыш урыны) табылган «үлем медальоннары» һ.б. «Чаллы — автомобиль төзүчеләр шәһәре» бүлегендә КАМАЗ, Түбән Кама ГЭСы, Яңа шәһәр төзелеше тарихы тәфсилләп яктыртыла, сәламәтлек саклау, мәгариф, спорт һ.б. үсеше турында материаллар урнаштырылган. Экспозициягә байраклар, сәнәгать продукциясе үрнәкләре, фоторәсемнәр, документлар һ.б. экспозициягә куелган.

Аеруча кыйммәтле экспонатлар арасында: Тула самоварлары коллекцияләре (15 берәмлек), бизәкләп тукылган халык осталары эшләнмәләре, Чаллы шәһәренә һәм КАМАЗга багышланган значоклар һәм истәлекле медальләр (1500 берәмлек), Я.Ф.Дремлюкның фронт хатлары (164 берәмлек), ХХ йөз башы металл савыт-саба коллекциясе (4 берәмлек), радиоалгычлар һәм радиоаппаратура (80 нән артык берәмлек), Түбән Кама буе территориясендәге археологик казу эшләре табылдыклары (248 берәмлек), «Актүбә уенчыгы — Актюбинская игрушка» (22 берәмлек) сувенир продукциясе.

Музей ел саен үзенең оешу (10 апрель) һәм ачылу (6 май) көннәрен, Җиңү көнен (9 май), Халыкара музейлар көнен (18 май), Республика көнен (30 август), Белем көнен (1 сентябрь), КАМАЗ төзелеше башланган көнне (13 декабрь) билгеләп уза.

Исторические и краеведческие музеи СССР: Каталог. М., 1988.