Сарут

Ике ярымшарның тышкы тропик өлкәләрендә якынча 30 төре билгеле. Россиядә 10 төре билгеле.

Татарстан территориясендә 4 төре үсә. Сирәк кенә далаланган сөзәкләрдә, күлчәсыман сарут (E. loliodes), арадаш сарут (E. intermedium) һәм бәссыман сарут (E. pruinifera) очрый.

Шуышма сарут (E. repens) — иң киң таралган, озын, шуышма ак тамырчалы, шома ялангач сабаклы, биеклеге 130 см га кадәр һәм сызыклы яшел яисә күгелҗем яфраклы; вак, яшел чәчәкләре күп чәчәкле башакларда, ике рәт булып башакның үзәгенә урнашкан. Чәчәк төркеме — башак. Июнь–июльдә чәчәк ата, июль ахырыннан сентябрьгә кадәр җимеш бирә. Җимеше — бөртекчә. Бер үсемлек 500 м га кадәр тамырча барлыкка китерә һәм 10 меңгә кадәр бөртекчә бирергә сәләтле.

Шуышма сарут тамыры трицин углеводына, С витаминына, аксымга бай. Шуышма сарутның тамырыннан ясалган төнәтмәләр сидек һәм үт кудыру үзлекләренә ия; халык медицинасында сулыш юллары авырулары булганда кулланыла.

Көтүлекләр өчен һәм печән буларак кыйммәтле үсемлек; су баса торган болыннарда 2 тапкыр чабып алуга 1 га дан 5–6 т печән бирә (100 кг да 50–60 азык берәмлеге, 5–6 кг үзләштерелә торган протеин бар).

Шуышма сарут — авыр бетерелә торган чүп үлән, туфракны бик нык киптерә һәм начарайта, аны эшкәртүне авырлаштыра; төрле корткычлар тарату чыганагы булып тора: чыбык личинкалары, яфрак төргечләр гусеницасы, кыяклылар чебене, бөртек ябалакчыклары, май коңгызы личинкалары.

Шуышма сарут белән көрәш агротехник һәм химик юллар белән алып барыла.

Бәссыман сарут ТРның Кызыл китабына кертелгән.