35 ләп төре билгеле, Европада, Азиядә, Төньяк һәм Көньяк Африкада киң таралганнар. ТРда 2 төре – яфраксыз (касык уты), яки шома бүсер үләне (H.glabra) – Кама алды һәм Идел аръягы төбәкләрендә; күп җенесле бүсер үләне (H.polygama) Кама алдының көнчыгышында очрый. Елга тугайларында, сөзәклекләр һәм текә яр буйларында үсәләр.

5-20 см озынлыктагы күпьеллык үсемлек. Үзәк тамырлы. Сабагы киң тармаклы. Яфраклары кара-каршы, вак, эллипс формасында. Чәчәкләре вак, күзгә ташланмый, яфрак куентыгына урнашкан. Җимешләре – һәрберсендә берәр орлыгы булган ачылмый торган тартмачыклар. Май-август айларында чәчәк ата. Җимешләре июль-августта өлгерә. Орлыклардан үрчи.

Үсемлекнең җир өстендәге өлешендә сапониннар, флавоноидлар, кумарин, май бар.

Халык медицинасында үләннән ясалган төнәтмәсе бөерләр һәм бәвел юллары авырулары ялкынсынган вакытта файдаланыла.

Агулы үсемлекләр.

Татарлар турында

Тукай Габдулла
Урманче Бакый
Казан татарлары
Халык музыкасы